Rok 2020 rokiem Jana Kowalewskiego

2020-06-09

Biuro Projektu „Niepodległa” przypomina postać Jana Kowalewskiego, niezwykłego człowieka,  bohatera wojny z bolszewikami w 1920 r. Ten kryptolog-samouk łamał szyfry przeciwnika i dostarczał cennych informacji polskim dowódcom. Decyzją Senatu rok 2020 został ustanowiony Rokiem Jana Kowalewskiego.

Rok 2020 rokiem Jana Kowalewskiego

Urodził się w Łodzi 24 października 1892 roku. Skończył Szkolę Handlową Zgromadzenia Kupców, a następnie studiował w Belgii chemię techniczną. Podczas I wojny światowej służył w armii rosyjskiej w jednostkach inżynieryjnych.

W maju 1919 wrócił do niepodległej Polski z II Korpusem Polskim i rozpoczął służbę w wywiadzie. Dzięki jego pracy polscy dowódcy wojskowi mieli dostęp do tajnej korespondencji wszystkich stron konfliktu na Ukrainie i w Rosji, m.in. szyfrogramów zawierających strategię przeciwnika przygotowaną na przełomową Bitwę Warszawską w 1920 roku.

Jan Kowalewski brał także udział w III Powstaniu Śląskim, podczas którego odczytywał korespondencję szyfrową Niemiec i Czechosłowacji. Attaché wojskowy przy ambasadzie w Moskwie, potem w Bukareszcie. Po wybuchu II pomagał uchodźcom polskim w Rumunii, a następnie z Lizbony prowadził m.in. akcje wywiadowcze i negocjacje dyplomatyczne.

Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Od 1955 roku był wydawcą miesięcznika poświęconego Europie Wschodniej i wygłaszał felietony w radiu „Wolna Europa”. Ostatnim jego dokonaniem w zakresie kryptoanalizy było złamanie szyfrów używanych podczas powstania styczniowego na stulecie zrywu w 1963 roku.

Jan Kowalewski zmarł 31 października 1965 roku w Londynie. W roku 2012 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.